Байгалийн усны тэжээлэлтийн үндсэн эх булгийн нэг болох хур борооны ус нь хүрээлэн буй орчин дахь химийн бодисын эргэлтэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд усан болон экосистемд шим тэжээлийн эх үүсвэрийг бий болгодог. Хур тунадас нь агаар мандлын орчинд уусдаг хий (ихэвчлэн хүчиллэг бодис) болон тоосонцрын анхдагч шингээгч юм. Үүл доторх болон доорх процессууд нь агаар мандлын бохирдуулагчийг ихээхэн хэмжээгээр зайлуулж, борооны усны рН болон химийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг цаашид өөрчлөх боломжтой. Иймээс борооны усны найрлага нь агаарын чанарын талаарх мэдээллийг өгч, агаар мандлын бохирдуулагчийн эх үүсвэрийг тодорхойлох боломжийг олгодог.

Дэлхийн дулаарлын нөлөөгөөркериосферт ихээхэн өөрчлөлтүүд илэрчбайгаагийн нэг жишээ ньмөстөл, мөсөн голын хайлалтын үйл явцюм. Мөс нь цэвэр усны нөөцийг агуулж экосистемийн тэнцвэрт байдлыг хадгалахын зэрэгцээ уур амьсгалын өөрчлөлтийн гол илтгэгч болдог онцлогтой. Ялангуяа хуурай, хагас хуурай бүсийн өндөрлөг уулсын бүсэдорших мөстлийн өөрчлөлтнь экосистем болон байгаль орчиндасар их нөлөөтэйбайдаг. Энэ судалгаагаар Монгол Алтайн нуруунымөстлийн томоохон цогцолборын нэг болох Цамбагарав уулын орчин үеийн мөстөл, түүний талбайн өөрчлөлт, хайлалтад нөлөөлөх хүчин зүйл,түүнийүр дагаврыг Зайнаас тандан судлалын аргазүй, Чиг хандлагын шинжилгээ (MK), статистикшинжилгээнийаргуудаартодорхойлсон. Цамбагарав ууланд 2022 оны байдлаар 59.7 км² мөстөл бүхий талбайны90 гаруй хувь нь 3500 метрээс дээш өндөрт төвлөрч байна. 1969-2022 оны хооронд буюу сүүлийн 53 жилд нийт талбай нь 42.4 %-ар алдралд оржээ. MK шинжилгээгээр зүг зовхисын хувьдагаарын температур хойд (Z=2.54), зүүн хойд (Z=2.31) зүгүүдэд агаарын температур хамгийн их нэмэгдсэн болхур тунадас хойд (Z=-0.29), зүүн хойд (Z=-0.98) буурч бусад Цамбагарав уулыг зүгүүдэд өсжээ. Тодруулбал 2012 оноос эхлэн агаарын температур нэмэгдэхийн зэрэгцээ хур тунадас аажим өсөх хандлага ажиглагдав. Хойд хэсгийн Нурган нуурын талбай тогтмол өсөх хандлагатай бол, Өмнө хэсгийн Ногоон нуурын талбай 1969-1990 онхүртэл буурч, түүнээс хойших хугацаандөсөх хандлагаилэрсэн. Мөстөл хайлж, мөсөн голуудын талбайн хэмжээ багасахын хэрээр нууруудын талбай нэмэгдэх хандлагань хоорондоо шууд хамааралтай байв. Гэвч цаашид энэ уулсаасэх авах голуудын урсац нэмэгдэх, нуурын усны эзлэхүүннь нэмэгдэжмөстлийнгаралтай жижиг нууруудын задралын үер үүсэхзэрэгуур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдсэн байгалийн гамшигт үзэгдлүүднэмэгдэх эрсдэл нэмэгдэж байна.

http://portal.igg.ac.mn/dataset/bca2da62-fcce-4651-b4be-64ac541efa58/resource/96658ace-d1ae-499e-bd32-39eedded5067/download/iasfrmca.pdf

Байгалийн усны тэжээлэлтийн үндсэн эх булгийн нэг болох хур борооны ус нь хүрээлэн буй орчин дахь химийн бодисын эргэлтэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд усан болон экосистемд шим тэжээлийн эх үүсвэрийг бий болгодог. Хур тунадас нь агаар мандлын орчинд уусдаг хий (ихэвчлэн хүчиллэг бодис) болон тоосонцрын анхдагч шингээгч юм. Үүл доторх болон доорх процессууд нь агаар мандлын бохирдуулагчийг ихээхэн хэмжээгээр зайлуулж, борооны усны рН болон химийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг цаашид өөрчлөх боломжтой. Иймээс борооны усны найрлага нь агаарын чанарын талаарх мэдээллийг өгч, агаар мандлын бохирдуулагчийн эх үүсвэрийг тодорхойлох боломжийг олгодог.

Байгалийн усны тэжээлэлтийн үндсэн эх булгийн нэг болох хур борооны ус нь хүрээлэн буй орчин дахь химийн бодисын эргэлтэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд усан болон экосистемд шим тэжээлийн эх үүсвэрийг бий болгодог. Хур тунадас нь агаар мандлын орчинд уусдаг хий (ихэвчлэн хүчиллэг бодис) болон тоосонцрын анхдагч шингээгч юм. Үүл доторх болон доорх процессууд нь агаар мандлын бохирдуулагчийг ихээхэн хэмжээгээр зайлуулж, борооны усны рН болон химийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг цаашид өөрчлөх боломжтой. Иймээс борооны усны найрлага нь агаарын чанарын талаарх мэдээллийг өгч, агаар мандлын бохирдуулагчийн эх үүсвэрийг тодорхойлох боломжийг олгодог.